طراحی الگوی توسعه پایدار سازمانی در کتابخانه های دانشگاهی و پژوهشگاهی بر مبنای استفاده از فناوری زنجیره بلوکی (بلاک چین)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا عصاری شهری ¹
• حمید قاضی زاده ²
• ثریا ضیائی ²
• سید حسن صادق زاده ³

¹ دانشجوی دکترا، علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

² دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³ استادیار گروه کامپیوتر، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22067/infosci.2025.90399.1224

چکیده

مقدمه و اهداف: هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی توسعه پایدار سازمانی مبتنی بر قابلیت‌های فناوری زنجیره بلوکی (بلاک‌چین) در کتابخانه‌های دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های زیر نظر وزارت عتف (علوم، تحقیقات و فناوری) است.
روش‌ها: روش تحقیق ترکیبی بوده که طی دو مرحله (مرحله اول به‌صورت کیفی و گام دوم به شکل کمی) و با اهداف توسعه‌ای، کاربردی اجرا شده است. روش گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، کتابخانه‌ای و در بخش کمی، میدانی بوده به‌طوری‌که ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، اسناد و منابع کتابخانه‌ای و در بخش کمی، پرسشنامه می‌باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر متشکل از دو گروه شامل مدیران کتابخانه‌ای و متخصصان حوزه فناوری زنجیره بلوکی در کشور بوده که تعداد آن 114 نفر تعیین شد.
یافته‌ها: نتیجه بیانگر آن است که سه شاخص ساختار مدیریتی، ساختار فرهنگی اجتماعی و عدالت سازمانی از بین شاخص‌های زمینه اصلی زیرساخت‌های رشد و توسعه سازمانی با اثرگذاری بالای 60 درصد به‌عنوان مهم‌ترین مؤلفه‌های مربوط به تأثیر فناوری زنجیره بلوکی (بلاک‌چین) در روند شکل‌گیری الگوی توسعه پایدار سازمانی کتابخانه‌ها شناخته شدند. طی ترسیم الگوی مورد نظر، مؤلفه‌های زیرساخت‌های رشد و توسعه سازمانی؛ اقتصاد سازمانی و توسعه منابع انسانی به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی توسعه پایدار سازمانی کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشگاهی و در مورد شاخص‌های بلاک‌چین، معیارهای توسعه فناوری و زیرساخت‌های فناوری بلاک‌چین با داشتن زیرمجموعه‌های مربوطه، به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی زنجیره بلوکی مشخص شدند. بر مبنای تحلیل داده‌ها، به‌جز دو مؤلفه شفافیت اطلاعات با سطح معناداری (p=0/666)؛ و مؤلفه ساختار فرهنگی اجتماعی با سطح معناداری (p=0/679)؛ تمامی مؤلفه‌ها و شاخص‌های دو عامل توسعه پایدار سازمانی و فناوری بلاک‌چین با سطح معناداری (p<0/05) مورد تأیید متخصصان قرار گرفتند.
بحث و نتیجه گیری:  با جمع‌بندی نتایج به‌دست‌آمده، الگوی توسعه پایدار سازمانی متشکل از 5 شاخص اصلی زیرساخت‌های رشد و توسعه سازمانی، اقتصاد سازمانی، توسعه منابع انسانی، توسعه فناوری و زیرساخت‌های فناوری بلاک‌چین در کتابخانه به دست آمد که هرکدام از این شاخص‌ها دارای زیر شاخص‌هایی هستند که در الگو مشخص می‌باشند. به‌کارگیری زیرمجموعه‌های هرکدام از این شاخص‌ها تأثیر بسیار شگرفی بر توسعه پایدار سازمانی کتابخانه‌ها خواهد داشت و باب نوینی به روی فعالیت‌های امروز کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی خواهد گشود. ازآنجاکه کتابخانه‌ها در امر خدمات‌رسانی به کاربران امروزی، ناگزیر از استفاده از فناوری‌های نوین هستند مناسب‌تر است که از این فناوری‌ها در جهت توسعه پایدار کتابخانه‌ها بهره‌مند شوند. اگر چنانچه کتابخانه‌ها خود را ملزم و موظف به استفاده از تمام یا حداقل بخشی از مؤلفه‌های مذکور در پژوهش حاضر نمایند، در بازه زمانی کوتاه‌مدت، نتایج شگرف توسعه پایدار سازمانی را دریافت خواهند کرد.
اصالت: در حوزه توسعه پایدار سازمانی پژوهش‌های مختلف با رویکردهای گوناگون انجام شده است. هرچند در ارتباط با موضوع فناوری بلک‌چین پژوهش‌های زیادی در داخل کشور انجام شده، اما در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی پژوهش مستقلی که دقیقا بر موضوع ارتباط بلاک‌چین و کتابداری باشد تاکنون انجام نگرفته و پژوهش حاضر از این منظر می‌تواند طلیعه‌دار ورود بلاک‌چین در حوزه کتابداری باشد.

کلیدواژه‌ها

• توسعه پایدار سازمانی
• فناوری زنجیره بلوکی
• بلاک چین
• کتابخانه ها
• توسعه اقتصادی
• توسعه منابع انسانی

موضوعات

• کتابخانه های دانشگاهی

---