تحلیل محتوای متون مربوط به اولویت‌های پژوهشی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی

نوع مقاله : مقالات مروری

نویسندگان

• فرزانه قنادی نژاد ¹
• غلامرضا حیدری ²
• رحیم چینی پرداز ¹

¹ شهید چمران اهواز

² دانشگاه شهید چمران اهواز

10.22067/riis.v0i0.57599

چکیده

مقدمه: به‌منظور تعیین اولویت‌های پژوهشی در رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی، توجه به موضوعات پژوهش‌های انجام‌شده در دوره‌های زمانی مختلف در این حوزه، امری ضروری است. در این راستا، پژوهش حاضر مقالاتی را تحلیل کرده است که در ایران و جهان به شناسایی و تحلیل موضوعات پژوهش‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی به‌منظور دستیابی به اولویت‌های پژوهش در این رشته پرداخته‌اند.

روش‌شناسی: پژوهش حاضر با روش سندی‌تحلیلی 73 مقاله را بررسی و تحلیل کرد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی و درصد فراوانی) استفاده شد.

یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین تعداد مقالات در ایران در طی سال‌های 1386-1390 و در خارج از ایران در سال‌های 2011-2015 منتشر شده است. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات در ایران و مجله‌های «فلسفه و عمل کتابخانه» و «انجمن امریکایی علوم و فناوری اطلاعات» خارج از ایران بیشترین تعداد مقاله را داشتند. در بیشتر این پژوهش‌ها، از روش تحلیل محتوا و کتاب‌سنجی و از ابزار سیاهه وارسی استفاده شده است. بیشترین تعداد پژوهش‌ها به‌ترتیب در کشورهای ایران، امریکا، هند و نیجریه انجام شده است. جامعه مورد مطالعه در پژوهش‌های مورد بررسی بیشتر مقالات و پایان‌نامه‌ها بوده‌اند. گرایش موضوعی پژوهش‌ها در ایران به‌سمت موضوع «مطالعات مربوط به کتابخانه‌ها» و در خارج از کشور به‌سمت «فناوری اطلاعات» بود.

نتیجه‌گیری: نتایج بیانگر آن است که در هر زمان بسته به شرایط مختلف، گرایش‌های پژوهشی در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی تغییر کرده‌اند. به‌بیان دیگر، در یک دوره زمانی خاص به بعضی از موضوعات بیشتر توجه شده و به‌نوعی بحث روز این رشته محسوب شده‌اند و در مقابل، به مباحثی نیز بی‌توجهی شده است و اهمیت خود را از دست داده‌اند. گرایش موضوعی پژوهش‌ها در ایران بیشتر متوجه مباحث و فعالیت‏های سنتی رشته؛ اما در خارج از کشور، متوجه مباحث کاربردی بوده است و موضوعات مرتبط با فناوری در اولویت موضوعی قرار داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

• اولویت‌های پژوهش
• علم اطلاعات و دانش‌شناسی
• تحلیل محتوا
• کتابداری و اطلاع‌رسانی

---

مراجع

دیانی، محمد حسین (1387). رواج مسئله‌سازی و افول مسئله‌یابی در تحقیقات کتابداری. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 41 (1)، 1-3.

فتاحی، رحمت‌الله (1388). خلاقیت در پژوهش: تحلیل عناصر و عوامل نوآوری در پژوهش در چارچوب نظریه‌های خلاقیت. مقاله منتشرشده در همایش پژوهش در کتابداری و اطلاع‌رسانی: رویکردها، رویه‌ها و کاربردها، تهران (9-29). تهران: دانشگاه تربیت معلم.

فتاحی، رحمت‌الله (1390). حکایت استفاده کاربردی از پژوهش‌ها در ایران. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 46 (4)، 777-779.

فتاحی، رحمت‌الله؛ رجبعلی‌بگلو، رضا؛ و آخشیک، سمیه (1393). گذری و نظری بر گذشته، حال و آینده کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران: نگاهی به شکل‌گیری، دستاوردها و چالش‏های توسعه علم اطلاعات و دانش‌شناسی. شیراز: نامه پارسی.