بررسی مؤلفه های برنامه ریزی متناسب فعالیت های فرهنگی کتابخانه های عمومی و ارائه مدلی برای آن

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• مریم امیدخدا ¹
• زهرا اباذری ²
• زهره میرحسینی ³
• نجلا حریری ⁴

¹ دانشجوی دکتری رشته علم اطلاعات و داتش شناسی/ دانشگاه آزاد اسلامی

² دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی /دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

³ دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

⁴ استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی /دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

10.22067/infosci.2021.23835.0

چکیده

مقدمه: به‌کارگیری مدل برنامه­ریزی، مدیران کتابخانه­ های عمومی را در تصمیم‌گیری‌های مربوط به فعالیت‌های فرهنگی یاری خواهد کرد. مقاله با هدف بررسی مؤلفه­ های برنامه­ ریزی متناسب با فعالیت­ های فرهنگی کتابخانه­ های عمومی ایران و ارائه مدلی برای آن نگاشته شده است.
روش‌شناسی: روش پژوهش حاضر پیمایشی و از نوع کاربردی و ابزار گردآوری داده­ ها پرسشنامه محقق ساخته می­باشد. برای تجزیه‌وتحلیل داده­ ها از آزمون تحلیل عاملی در نرم‌افزار اس.پی.اس.اس، جهت تحلیل اکتشافی و نرم‌افزار آموس جهت تحلیل عاملی تائیدی استفاده شده است. برای تحلیل عاملی داده‌ها از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی با چرخش واریماکس استفاده گردید.
یافته ­ها: تحلیل عاملی اکتشافی، 25 گویه پرسشنامه را در 3 عامل خلاصه نموده است. این سه عامل که در مجموع 65% از کل تغییرپذیری گویه­ ها را تبیین می­ نمایند عبارتند از: عامل اول یعنی بررسی دقیق وضعیت بیرونی کتابخانه­ های عمومی و تجزیه‌وتحلیل و شناخت دقیق آنها، عامل دوم یعنی بررسی منابع موجود و وضعیت داخلی کتابخانه­ های عمومی، و عامل سوم زیرساخت: تعیین زیرساخت‌ها براساس نیازها و منابع موجود و تأیید عملیاتی شدن آن. سپس با استفاده از تحلیل عاملی تائیدی، مدل رتبه ­بندی با ضرایب استاندارد ساخته شد. براساس نتایج این تحلیل، مدل برازش شده نسبتاً مناسب بود.
نتیجه­: ویژگی بارز و برجسته این مدل، جامعه‌محور بودن است. طبق این مدل قبل از برنامه­ ریزی توجه به پیشینه جمعیت و گروه‌های قومی کتابخانه، همچنین توجه به دیدگاه‌های فرهنگی، به همراه مشتری محوری یاری می­نماید، تا برنامه­ ریزی کامل و متناسب فرهنگی طراحی گردد.کتابخانه­ های عمومی ایران می­توانند با بهره­ گیری از مؤلفه­ ها و عوامل این مدل در تصمیم‌گیری‌ها­، فعالیت‌های فرهنگی را با اطمینان خاطر بیشتری برنامه­ ریزی نمایند.

کلیدواژه‌ها

• برنامه‌ریزی
• مؤلفه های برنامه‌ریزی
• فعالیت‌های فرهنگی
• مدل برنامه ریزی فرهنگی
• کتابخانه‌های عمومی

---

مراجع

استوارت، رابرت دی و موران، باربارا بی (1390). مدیریت کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی. (ترجمه زهیر حیاتی، فاطمه جمشیدی قهفرخی). تهران: کتابدار.

حاجیانی، ابراهیم (1391). برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک فرهنگی شهر. تهران: تیسا.

خلعتبری، جواد (1387). آمار و روش تحقیق. تهران: پردازش.

رضائیان، علی (1393). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.

صالحی امیری، سیدرضا (1390). مجموعه مقالات مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.

قاسمی، وحید (1392). مدل‌سازی معادله ساختاری در پژوهش‌های اجتماعی با کاربردآموس گرافیکی. تهران: انتشارات جامعه شناسان.

گراس، ملیسا؛ مدیاویلا، سیندی؛ والتر، ویرجیانا (1395). پنج گام برنامه­ریزی و ارزشیابی برآمدمحور کتابخانه‌های عمومی. ترجمه نسیم قیاسی. تهران: نهاد کتابخانه­های عمومی کشور، کتاب نشر.

مرادی، فریبا (1390). نگاهی جامع به مدیریت استراتژیک: تاریخچه، مدل‌ها، ابزارها، مکاتب رویکردها و مفاهیم و نیز اصطلاحات و واژه‌ای رایج. تهران: سازمان مدیریت صنعتی.

میرک زاده، علی‌اصغر؛ اسدی، علی؛ اکبری، مرتضی (1394). برنامه‌ریزی ترویجی. کرمانشاه: دانشگاه رازی.

Brenda, Bailey-Hainer.  Beaubien, Anne. Beth, Posner. Simpson , Evan. (2014) "Rethinking library resource sharing: new models for collaboration", Interlending & Document Supply, Vol. 42 Issue: 1, pp.7-12, https://doi.org/10.1108/ILDS-12-2013-0038

Donham, Jean.( 2008). Enhancing Teaching and Learning: A Leadership Guide for School Library Media Specialists. New York: Neal Schuman.

 Dresang, Eliza T. Gross, Melissa. Leslie. (2006). Dynamic Youth Services Through Outcome-based Planning and Evaluation. Shicago: American library association.

Fiels, Keith Michael. (2016). Strategic Directions - evaluation and assessment framework and assessment metric working drafts. ALA: Executive Board.

     Germano, Michael A. Stretch‐Stephenson, Shirley M.  (2012) "Strategic value planning for libraries", The Bottom Line, Vol. 25 Issue: 2, pp.71-88, https://doi.org/10.1108/08880451211256405

Kim, Leeder. Frierson, Eric. (2014).Planning Our Future Libraries: Blueprints for 2025. Chicago: American Library Association, an Imprint of the American Library Association.

Owens, Irene. (2002). Strategic marketing in library and information science. New York, London: Routlege. 235p.

Pateman, John. Williment, Ken. (2013). Developing Community-Led Public Libraries: Evidence from the UK and Canada. London and Newyok: Rutledge.ashgate.

Reitz, Joan M (2014). “Online Dictionary for Library and Information Science (ODLIS).” www.abc-clio.com/ODLIS/ odlis_A.aspx.

Raykov, T., & Marcoulides, G. A. (2008). An introduction to applied multivariate analysis. Routledge.

The modernisation review of public libraries: A policy statement (2010) .london: TSO (the stationery ofiice), information and publication and publishing solution. DEPARTMENT FOR CULTURE, MEDIA AND SPORT.

 Wheatley, Margaret. (2013) .Community-Led Service Philosophy Toolkit. San Francisco: spreed the words. https://www2.epl.ca/public-files/community-led/CommunityLedServicePhilosophyToolkit.pdf.