آینده پیش روی پژوهش و نشر در قلمرو کتابداری و اطلاع رسانی ایران

نوع مقاله : مقالات مروری

نویسنده

استاد علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

با توسعه کمی و کیفی در قلمرو کتابداری و اطلاع رسانی ایران در دو دهه گذشته، که خود تابعی از توسعه آموزش عالی در ایران است، عرصه پژوهش نیز در این قلمرو دچار تحول گسترده ای شده است. هم پای توسعه کمی و کیفی، شاهد تلاش تعداد بسیار زیاد دانشجویان تحصیلات تکمیلی در انتخاب موضوع پژوهش پایان نامه خود، تصویب این موضوع ها، انجام پژوهش و سر انجام دفاع از پایان نامه ها هستیم. دستاورد این پایان نامه ها که در دسترس همگان قرار می گیرد، مقاله هایی است که در مجله های تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی انتشار می یابد. در همین حال، یکی از مسئله های بنیانی در این زمینه آن است که در مقایسه با کل پایان نامه های دفاع شده در مقطع های کارشناسی ارشد و دکترا، همچنان شاهد عدم انتشار تعداد قابل ملاحظه ای از مقاله های بر گرفته از پایان نامه ها هستیم. در این زمینه، چند نکته که به نوعی با آینده پژوهش های کتابداری و اطلاع رسانی در پیوند است وجود دارد که مطرح کردن آنها می تواند برای آینده پژوهش و نشر در حرفه ما سودمند باشد: عدم آگاهی گروه های کتابداری از پایان نامه های در دست انجام یکدیگر، کندی در انتشار مقاله های برگرفته از پایان نامه ها، ساختار و رویکرد ضعیف مقالات برگرفته از پایان نامه ها، عدم رعایت فرایند داوری کیفی در مورد مقاله ها، مشکلات رتبه بندی مجلات توسط کمیسیون نشریات علمی کشور، کاهش تعداد مجلات ترویجی، و عدم نمایه شدن بسیاری از مجلات در نمایه های مطرح بین المللی و ملی. در نهایت، توسعه پژوهش و نشر در کتابداری و اطلاع رسانی ایران نیازمند توجه به برخی مسئله های بنیانی است که لازم است در یک چارچوب ملی و با رویکردی منطقی تحلیل و ارزیابی شود. این امر به ویژه در زمانی که آموزش کتابداری حرکت مناسبی را آغاز کرده و در پی آن شاهد رشد پژوهش و تولید علم هستیم دارای اهمیت است. همچنین، افزایش تعداد مجله های علمی-پژوهشی کتابداری و اطلاع رسانی ایجاب می کند که برای حفظ و توسعه کیفی آنها تلاش کنیم. بدون تردید، ارتقاء کیفیت پژوهش و نشر علمی در حرفه ما می تواند در ارتقاء اثربخشی آنها در جامعه و بالا رفتن جایگاه آن در میان دیگر حرفه ها کارآمد باشد. امید است این مجله تازه نیز همین مسیر را با کیفیت و بهروزی بپوید.

دانش، فرشید، سهیلی، فرامرز، و مصری نژاد، فائزه (1388). ترسیم نقشه علمی محققان علوم پزشکی با استفاده از نرم افزار HistCite : مورد پژوهی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. اطلاع شناسی، 3(24)، 59-81.
دهقانپور، نفیسه (1389). ترسیم نقشه علمی ‌تحقیقات مهندسی ایران در پایگاه اطلاعاتی دایالوگ طی سال های 1990- 2008. (پایان نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه اصفهان، 1389).
رحیمی، ماریه، و فتاحی، رحمت الله (1388). بررسی میزان تاثیر عوامل موثر بر همکاری علمی از دیدگاه اعضاء هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 12(1)، 79-98.
سهیلی، فرامرز، و عصاره، فریده (1388). بررسی تولیدات علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه رازی در نمایه استنادی علوم طی سال های 1992-2008. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 3(4)،81-110.
سهیلی، فرامرز، و عصاره، فریده (1390). ترسیم ساختار انتشارات علمی اعضاء هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پایگاه WOS طی سال های 1989-2008. مدیریت اطلاعات سلامت. (زودآیند).
عصاره، فریده، نوروزی چاکلی، عبدالرضا، و مریم کشوری (1389). هم نویسندگی پژوهشگران ایران در نمایه های استنادی علوم، علو ماجتماعی، هنر و علوم انسانی در پایگاه Web of Science در سال های 2000 تا 2006. فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 25(4)،573-595.
مهراد، جعفر، مقصودی، رویا (1387). کتاب علم ایران. شیراز: مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری.
نوکاریزی، محسن، سهیلی، فرامرز، و دانش، فرشید (1389). بررسی تولیدات علمی و ترسیم ساختار علم محققان دانشگاه بیرجند در پایگاه وب­آوساینس طی سال های 1992-2009. (طرح پژوهشی، معاونت پژوهش و فناوری، دانشگاه بیرجند، 1389).
نیاکان، شهرزاد، و غریبی، حسین (1384). دانش ایران در سطح بین المللی در سال 2004. تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
Akakandelwa, A. (2009). Author collaboration and productivity at the University of Zambia, 2002-2007. African Journal of Library, Archive and Information, 19(1), 13–23.
Borokhovich, K. A., Bricker, R. J., & Simkins, B. J. (1994). The streams of financial research and their interrelationships: evidence from Social Science index. Financial Practice& Education, 4(2), 110-123.
Borracci, R. A., Doval, H. C., Manente, D., & Tajer, C. D. (2009). Scientific collaboration networks in argentine cardiology publications. Revista Argentina de Cardiologia, 7(6), 487-492.
Braun, T., Gomez, I., Mendez, A., & Schubert, A. (1992). International co-authorship patterns in physics and its subfields, 1981–1985. Scientometrics, 24(2), 181–200.
Franceschet, Massimo (2009). A cluster analysis of scholar and journal bibliometric indicators. Journal the American Society for Information Science and Technology, 60(10), 1950–1964.
Go´mez, C. O., et al. (2009). Visualization of scientific co-authorship in Spanish universities from regionalization to internationalization. Aslib Proceedings: New Information Perspectives, 61(1), 83-100.
Jakobs, D. (2008). An informatics analysis of publication and research collaboration patterns in natural applied sciences in South Africa. South African Journal of library and information sciences, 74(1), 41- 48.
Jansen, D., Gortz, R., & Heidler, R. (2010). Knowledge production and the structure of collaboration networks in two scientific fields. Scientometrics, 83, 219–241.
Locke, J., & Perera, H. (2001). The intellectual structure of international accounting in the early 1990s. The International Journal of Accounting, (36), 223–249.
Lucio-Arias, D., & Leydesdroff, L. (2008). Main-path analysis and path-dependent transitions in HistCite™-based historiograms. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 59(12), 1948-1960.
Marshakova-Shaikevich, I. (2005). Bibliometric maps of field of science. Information Processing and Management, (41), 1534–1547.
Osareh, F., & Khademi, R. (2010). Visualizing the intellectual structure of Iranian physicists in SciSearch, 1990–2009: An Author Co-citation Analysis (ACA). International Journal of Information Science and Management, (Forthcoming).
Osareh, F., & McCain, K.W. (2008). The Structure of Iranian Chemistry Research, 1990–2006: An author co-citation Analysis. Journal of the American Society for Science and Technology, 59(13), 2146–2155.
Persson, O., Glänzel, W., & Danell, R. (2004). Inflationary bibliometric values: The role of scientific collaboration and the need for relative indicators in evaluative studies. Scientometrics, 60 (3), 421-432.
Small, H. (1999). Visualizing Science by Citation mapping.  Journal of the American Society for Science and Technology, 50(9), 799–813.
CAPTCHA Image