ترمیم شکاف دیجیتالی با گسترش خدمات آموزشی و فرهنگی در کتابخانه های عمومی

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسنده

• یزدان منصوریان

عضو هیئت علمی ‌دانشگاه تربیت معلم تهران

10.22067/riis.v2i1.9010

چکیده

مفهومی است که از دهه 1990 به حوزه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی وارد شده؛ و به فرص تهای « شکاف دیجیتالی » :
هدف نابرابر گروه های مختلف اجتماعی در دسترسی به این فناوری ها اشاره دارد. مقاله حاضر به مرور این مفهوم م یپردازد و راهکارهایی در زمینه نقش کتابخانه های عمومی در ترمیم آن ارائه م یدهد.
روش: نمونه ای هدفمند متشکل از 28 کتابخانه عمومی هفت کشور انگلیس یزبان (امریکا، انگلستان، کانادا، استرالیا، ایرلند، نیوزیلند و آفریقای جنوبی)، که اقداماتی در زمینه عبور از شکاف دیجیتال پی شبینی کرده اند، انتخاب شد. سپس، با کمک و بسایت این کتابخانه ها مطالعه شد و اقدامات پیشنهادی آنها مورد بررسی قرار گرفت. در پایان، بر « تحلیل محتوای کیفی » پایه تحلیلی مبتنی بر مرور آثار و توجه به گزید های ا ز اقدامات به عمل آمده، راهکارهایی برای ترمیم شکاف دیجیتالی پیشنهاد گردید.
یافته ها: بر پایه میزان برخورداری کتابخان ههای عمومی از امکانات رایان های و برخورداری کاربران آ نها از مهار تهای سواد
اطلاعاتی چهار سطح شکاف دیجیتالی (عمیق، نیمه عمیق، متوسط و سطحی) شناسایی شد. یافته ها نشان می دهد که مهمترین راهکار در ترمیم شکاف دیجیتالی توجه به رویکرد آموزشی و توسعه خدمات جانبی کتابخان هها است.
راهکارهای دیگر در این زمینه عبارتند از: تجهیز منابع و امکانات رایانه ای، ظرفیت سازی سخت افزاری و نرم افزاری برای ارتقاء نظا مهای رایانه ای موجود، بازنگری در خط مشی مجموعه سازی، فراه مآوری امکان دسترسی کاربران به خدمات
اینترنتی، ایجاد خدمات غیر حضوری مانند میز مرجع الکترونیکی، برگزاری کارگاه های سواد اطلاعاتی، ایجاد و روزآمد سازی و بسایت کتابخانه و ترغیب کاربران به استفاده از خدمات وبی، تعامل با نهادهای آموزشی و تشویق کاربران به
استفاده از خدماتی که در آنها از ابزارهای نوین اطلاعاتی استفاده شده است.
ارزش و اصالت: با وجود اهمیت موضوع شکاف دیجیتالی و انتشار منابع انگلیسی فراوان در این زمینه، تا کنون در منابع فارسی به این موضوع توجه کافی نشده است. بر این اساس، انتشار این مقاله می تواند تا حدودی برای تولید منابع فارسی مرتبط در این زمینه مفید باشد.

کلیدواژه‌ها

• شکاف دیجیتالی
• کتابخانه‌های عمومی
• مهارتهای سواد اطلاعاتی
• خدمات کتابخانه‌های عمومی

---

مراجع

اسفندیاری مقدم، علیرضا (1386). پر کردن شکاف دیجیتال: تاملی بر نقش کتابداران و اطلاع رسانان در هزاره سوم. کتابداری و اطلاع رسانی، 10 (4)، مسلسل 40، 129-144.

 

Bertot, J. C. (2003). “The Multiple Dimensions of the Digital Divide: More than the Technology ‘Haves’ and ‘Have nots,’” Government Information Quarterly, 20 (2), 185–191.

Cullen, R. (2001) Addressing the digital divide, Online information review, 25 (5): 311-320

Cullen, R. (2003) The digital divide: a global and national call to action. The Electronic library, 21(3): 247-257

Curtin, J. (2001), A Digital Divide in Rural and Regional Australia? Economics, Commerce and Industrial Relations Group, Retrieved 25/November/2010, from: http://www.aph.gov.au/library/pubs/cib/2001-02/02cib01.htm.

Hamilton, M. (2004) Digital divide or digital exclusion? the role of libraries in bridging the digital Divide, Academic Information Service, University of Pretoria. Retrieved 25/November/2010, from: http://www.liasa.org.za/conferences/conference2004/papers/LIASA_Conference_2004_Mphidi.pdf

James, J (2008), Digital Preparedness Versus the Digital Divide: A Confusion of Means and Ends, Journal of the American Society for Information Science and Technology, 59 (5), 785-791.

James, J. (2007). Cumulative bias in the new digital opportunity index. Current Science, 92(1).

Oliver, E. L. (2007). Public Libraries and ICT Literacy: Bridging the Digital Divide, (Online) Retrieved 25/November/2010, from:  http://www.lib.sk.ca/Default.aspx?DN=bca9bf5a-6cd3-4b29-a8ab-2ba424162fb2.

Ragnar, A. (2006) "Technology and Social Inclusion. Rethinking the Digital Divide", Journal of Documentation, 62 (2), 293 – 295.

Salinas, R. 2003. Addressing the digital divide through collection development, Collection building, 22(3), 131-136.

Singh, A. M. (2004), Bridging the digital divide: the role of universities in getting South Africa closer to the global information society, South African journal of information management, 6 (2) Retrieved 25/November/2010, from: http://www.sajim.co.za/index.php/SAJIM/article/viewArticle/303