شناسایی و رتبه‌بندی موانع جذب و توسعه مشارکت‌های مردمی در کتابخانه‌های عمومی ایران

نوع مقاله : مقالات پژوهشی

نویسندگان

• منصور کوهی رستمی ¹
• فاطمه محمدزاده ²
• فریده عصاره ³

¹ استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی/ دانشگاه شهید چمران اهواز

² کارشناس ارشد علم اطاعات و دانش شناسی/دانشگاه شهید چمران اهواز

³ استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی /دانشگاه شهید چمران اهواز

10.22067/infosci.2021.24083.0

چکیده

مقدمه: مطالعه صورت‌های روابط اجتماعی میان افراد در کانون توجه مطالعات جامعه­شناختی قرار دارد، مشارکت نیز به‌عنوان یکی از اشکال روابط اجتماعی دارای جایگاهی ویژه است که می‎‌بایست به آن توجه کافی شود. یکی از مهم­ترین نمودهای مشارکت، مشارکت فرهنگی در توسعه کتابخانه­های عمومی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی موانع جذب و توسعه مشارکت‌های مردمی در کتابخانه‌های عمومی از دیدگاه خیرین کتابخانه‌ساز کشور است.
روش ­شناسی: پژوهش حاضر، از نظر هدف، یک پژوهش اکتشافی است که با استفاده از روش پژوهش آمیخته انجام شده است. در بخش کیفی پژوهش، 15 نفر از خیرین فعال کتابخانه ­ساز به‌صورت هدفمند و با روش نمونه‌گیری گلوله برفی مورد مصاحبه قرار گرفتند. جامعه پژوهش در بخش کمی، خیرین فعال کتابخانه ­های عمومی کشور هستند؛ از آنجایی که حجم جامعه پژوهش مشخص نبود برای تعیین نمونه از فرمول تعیین حجم نمونه با جامعه نامشخص استفاده شد و پرسشنامه بین 246 نفر از آنها، توزیع و گردآوری شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آزمون‌های استنباطی شامل آزمون کلموگروف اسمیرنوف، تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی و از نرم‌افزارهای اس‌پی‌اس‌اس 22 و پی‌ال‌اس 8/3 استفاده شده است.   
یافته‌ها: با توجه به یافته‌های پژوهش، موانع ساختاری، موانع زمینه­ای و موانع رفتاری به‌عنوان موانع مؤثر در جذب مشارکت‌های مردمی شناسایی شدند. نتایج حاصل از تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که موانع ساختاری با ضریب تأثیر 882/0، موانع زمینه‌ایی با ضریب 832/0 و موانع رفتاری با ضریب 818/0 به ترتیب در اولویت­های اول تا سوم موانع جذب مشارکت­های مردمی در کتابخانه­ های عمومی هستند. 
نتیجه‌: در راستای موانع موجود در جذب مشارکت‌های مردمی در کتابخانه‌های عمومی، حل مشکلات و کاستی‌ها در کتابخانه‌های عمومی به مشارکت مردمی نیاز دارد اما این کار بدون برنامه‌ریزی ممکن نیست. هماهنگی نهادهای گوناگون، وضع قوانین و مقررات برای گسترش مشارکت، آگاه‌سازی مسئولان و مدیران و کارکنان نهاد کتابخانه‌های عمومی، تبلیغ و گسترش مشارکت به روش‌های گوناگون، فراهم ساختن زمینه‌های قانونی و اجتماعی و آماده کردن بسترهای لازم برای تبادل افکار و نقد و تحلیل برنامه‌ها از جمله‌ اقدامات در راستای حذف موانع هستند.

کلیدواژه‌ها

• کتابخانه‌های عمومی ایران
• مشارکت‌های مردمی
• خیرین
• موانع

20.1001.1.22516344.1400.11.2.15.5

---

مراجع

باستی، عنایت‌الله (1377). بررسی شیوه مشارکت مؤثر مردم در مسائل آموزش‌وپرورش نواحی چهارگانه شیراز از دیدگاه معلمین، اساتید، مدیران و اولیا دانش‌‌آموزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، اصفهان.

پیمانخواه، مطهره؛ خراسانی، محبوبه و روفی، قاسم (1396). نقش و تأثیر ارتباط با خیرین در جذب کمک‌های مردمی جهت ساخت و ارتقای کتابخانه‌های عمومی استان سمنان. همایش مهارت‌های ارتباطی کتابداران. بازیابی شده در 10 آبان 1400 از     https://b2n.ir/t27243

خندان، زهرا و سالاری، محمود (1396). شناسایی عوامل مؤثر ارتباط با خیرین و موانع آن در کتابخانه‌های عمومی خراسان رضوی. همایش مهارت‌های ارتباطی کتابداران. بازیابی شده در 10 آبان 1400 از    https://b2n.ir/q55457

رضایی‌شریف‌آبادی، سعید، شاملو، زهرا (1387). ترویج علم؛ چشم‌اندازها، فرصت‌ها، چالش‌ها (مجموعه مقالات دومین همایش سراسری اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران. ادکا). تهران: نشرکتابدار.

رهنورد، فرج اله (1378). مدیریت مشارکتی: تئوری و عمل، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولت.

شهریاری، امیرعطاء (1394). عوامل مؤثر بر جذب مشارکت‌های مردمی در کتابخانه­های عمومی شهر مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد غیر دولتی ـ مؤسسه‌های آموزش عالی غیردولتی‌ـ ‌غیرانتفاعی ـ دانشگاه امام رضا علیه السلام - دانشکده ادبیات و علوم انسانی.

غفاری، غلامرضا، نیازی، محسن (1386). جامعه‌شناسی مشارکت. تهران، انتشارات نزدیک.

فدایی عراقی، غلامرضا (1375). کتاب و کتابخانه: مدیریت و توسعه فرهنگی (مجموعه مقالات). تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، گروه انتشارات.

کوثری، مسعود (1380). مشارکت فرهنگی. تهران: آن.

 منصوری، علی، سلیمیان‌ریزی، ملیحه (1395). بررسی عوامل مؤثر بر جذب و توسعه مشارکت‌های خیرین کتابخانه ساز. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات.26 (2)، 19-32.  DOI: 10.22055/SLIS.2017.12657

هنورد، فرج‌الله (1378). تبیین فلسفه مدیریت مشارکتی. فرایند مدیریت و توسعه، ۱۳ (۲): ۷-۱۶. بازیابی شده در 10 آبان 1400 از:   https://jmdp.ir/article-1-1109-fa.html

Hunter, T. C. (2009). Cyber-fundraising and North Carolina public libraries. North Carolina Libraries, 60 (4), 103-10. Available from: http://www.ncl.ecu.edu/index.php/NCL

Neale, S. (2011). Fundraising by Friends of the Library Groups: Profitability Trends and Effectiveness of Recent Initiatives. Available from: http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:H1QNjwu-SbsJ:www.ala.org/united/sites/ala.org.united/files/content/friends/orgtools/sally-neale_friends-fundraising_11-16.pdf+&cd=2&hl=fa&ct=clnk&gl=ir

Roose, H, & Daenekindt, S.B.L. (2015). Trends in cultural participation. In International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Second Edition) (pp. 447–452). doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.10452-0